Geschiedenis

Om te begrijpen waarom er Joden in de Diamantwijk wonen, gaan wij eerst kijken waar ze vandaan komen en met name hoe zij onder vervolging in Europa, constant verhuisden, rondtrokken, veiligheid zochten in Antwerpen, maar ook door vervolging moesten vluchten uit deze stad om vervolgens anno nu zich hier thuis te voelen.

Joodse mensen komen oorspronkelijk uit Israël, zo’n 4000 jaar geleden vestigde hun aartsvader Abraham zich daar (Genesis 13:14-18).

Na veel ballingschap door de eeuwen heen en overheersende rijken zoals het Romeinse rijk, waren in de 4e eeuw de eerste nederzettingen in België een feit, namelijk in Doornik en Tongeren.

In de 13e eeuw kwam er een immigratiegolf vanuit midden en oost Europa, de zogeheten Asjkenazim Joden. Toen rond 1348 de pest in Europa uitbrak werden de Joden o.a. in Antwerpen hiervan beschuldigd en vermoord. Velen sloegen op de vlucht.

In de 16e eeuw kwam er in Antwerpen een tweede grote immigratiegolf vanuit Spanje en Portugal de zogeheten Sefardische Joden. Door de inquisitie, de vervolging vanuit de katholieke kerk, vluchtten met name de marranen (dat zijn onder dwang gedoopte Joden) weg uit het zuiden. Toen Spanje in 1585 de overwinning op Antwerpen behaalde, vluchtten zij uit deze stad naar het noorden, o.a. richting Amsterdam.

Onder Napoleon +- 1790 werden Joden volwaardig staatsburger. Zij werden niet langer gezien als tweede rang burger. Door deze gelijke behandeling en doordat Joodse mensen van generatie op generatie het lezen en schrijven door gaven aan hun kinderen (waar de meeste bevolkingsgroepen ongeletterd waren) was er in Antwerpen een grote economische bloei.

Beroepen die Joodse mensen destijds uitoefenden waren o.a.: arts, advocaat, bankier, diamantair en handelaar. Zij waren “gedwongen” tot dit soort vrije beroepen vanwege de katholieke kerk die hen verbood om een gilde uit te oefenen zoals bakker of slager.

In 1815 werd Napoleon verslagen bij Waterloo. Bijzonder detail is dat twee jaar daarvoor in 1813 de Europese Monarchieën een bondgenootschap vormden tegen Napoleon, waarbij de Joodse bankiersfamilie Rothschild uit Engeland geld leende aan Wellington (de overwinnaar bij Waterloo). Met dit geld financierde hij deze militaire operatie.

Na de val van Napoleon werden in Europa de wetten teruggedraaid en de Joden als tweede rang burger vervolgd. In Nederland waren deze wetten niet van kracht vanwege het Calvinisme. Veel Joden uit Antwerpen vluchtte daarom naar Amsterdam.

In 1830 is het koninkrijk van België ontstaan en in 1831 werd het Joods geloof officieel erkend waardoor velen terugkeerden naar hun geliefde Antwerpen.

Bij de bouw van België in 1830 waren veel Joodse bankiers betrokken die investeerden en geloofden in de bloei van België. Als voorbeeld: In 1848 vertrouwde Koning Leopold, 1.5 miljoen frank toe aan zijn Joodse privé bankier. Toen de grote koning in 1865 overleed was zijn kapitaal na amper 17 jaar tot 20 miljoen aangegroeid.

In 1880 kwam er een grote immigratiegolf Chassidische Joden uit oost Europa naar Antwerpen. Zij vluchtte voor de vervolgingen en pogroms. Ook hier kwamen anti Joodse gedachten zoals in de krant “Gazet van Antwerpen”. Deze gedachten werden nu ook in intellectuele kringen openlijk en vrij uitgesproken. Dit gebeurde o.a. door prof. Fries, prof. Friedrich Rühs, Richard Wagner en de hoteleigenaar Conrad Hilton.

U vraagt zich misschien af, welke gedachten werden er dan uitgesproken? En was het niet gewoon vrijheid van meningsuiting? Woorden zijn toch niet zo schadelijk? In Oostenrijk leefde op dat ogenblik een douane beambte Alois Schicklgruber die zijn familienaam in 1877 veranderde in Hitler wiens zoon Adolf later al deze gedachten in de praktijk ging omzetten. De vooravond van de tweede wereldoorlog was geboren.

In het voorjaar van 1941 vluchtte Antwerpse Joden naar Brussel vanwege extreem rechtse groepjes die plunderden en synagogen in brand stoken. In 1942 werd de eerste deportatie uitgevoerd door de Gestapo. Van begin Augustus t/m eind Oktober waren er in totaal 17.000 Joden gedeporteerd. Pas na de invoering van de Jodenster ging bij veel Belgen de ogen open door wat er zich afspeelde en hielpen zij meer dan 25.000 Joden met onderduiken. Helaas is in totaal ook hetzelfde aantal Joden afgevoerd en vermoord door de nazi’s.

Na de tweede wereldoorlog kwam er een grote immigratiegolf Chassidische Joden die de holocaust had overleefd zich vestigen in Antwerpen. Zij kwamen voornamelijk uit Polen en Hongarije.

De Joodse bevolking heeft het in de afgelopen eeuwen nooit makkelijk gehad (recentelijk 75 jaar geleden nog). Zij waren altijd mikpunt van geweld, vervolging en vooroordelen. Dit was voor veel Joden in Antwerpen de reden om vlakbij het treinstation te wonen, omdat zij op deze manier sneller weg konden vluchten.

Ondanks de vervolging zijn de Joden door de eeuwen heen altijd loyaal gebleven aan de Belgische regering en zelfs al werden ze gezien als tweede rang burger, ze bleven zich patriottisch gedragen. De tirannen die hen probeerden te vernietigen zijn geschiedenis geworden, maar het Joodse volk bruist nog altijd van leven.